Ung Thư Cổ Tử Cung, Bệnh Ung Thư Thường Gặp Của Phụ Nữ Việt Nam

Bài của BS Nguyễn Tuán Khôi đã đăng Báo Thuốc và 3/2017, bút danh BS Nguyên Duy

Ung thư cổ tử cung là loại ung thư thường gặp  ở phụ nữ Việt Nam. Chúng ta hoàn toàn có thể phát hiện loại ung thư này từ khi chúng mới xuất hiện, chưa có triệu chứng,  thậm chí có thể phòng ngừa căn bệnh này nữa. Tuy nhiên, do thiếu hiểu biết nên căn bệnh này vẫn là mối đe doạ cho phụ nữ Việt Nam.

Cổ tử cung là gì ?

Nhiều người hay lầm tử cung với âm hộ. Âm hộ là cơ quan sinh dục bên ngoài của nữ giới, chúng ta có thể thấy được âm hộ. Tử cung là cơ quan sinh dục bên trong của nữ giới, chúng ta không thể thấy được tử cung vì tử cung nằm trong ổ bụng, ở phía dưới rốn. Cổ tử cung là một phần của tử cung, tiếp giáp với âm đạo và thông thương ra ngoài. (Hình 1)

 Bác sĩ có thể sờ thấy cổ tử cung bằng cách dùng ngón tay có đeo găng, đưa sâu vào âm đạo. Bác sĩ cũng có thể nhìn thấy được cổ tử cung bằng một dụng cụ đặc biệt gọi là mỏ vịt. Dùng mỏ vịt đưa vào âm đạo rổi banh rộng ra, khi rọi đèn vào, có thể quan sát cổ tử cung bằng mắt thường một cách dễ dàng. (Hình 2)

Triệu chứng của ung thư cổ tử cung

Triệu chứng thường gặp nhất của ung thư cổ tử cung là xuất huyết âm đạo bất thường.

Khối ung thư cổ tử cung có thể là một vết loét hoặc cũng có thể là một khối u sùi, khi lớn lên rất hay chảy máu. Máu chảy từ cổ tử cung theo âm đạo ra ngoài, y khoa gọi là xuất huyết âm đạo bất thường.

Gọi là xuất huyết âm đạo bất thường để phân biệt với xuất huyết âm đạo bình thường là hiện tượng kinh nguyệt.

Nếu phụ nữ còn kinh, máu chảy từ khối u dễ lầm với kinh nguyệt. Tuy nhiên nếu để ý sẽ thấy xuất huyết âm đạo  xuất hiện không đúng ngày có kinh, thường xảy ra sau giao hợp (do hành động giao hợp làm tổn thương khối bướu).

Đa phần ung thư cổ tử cung đều xảy ra ở phụ nữ tuổi mãn kinh. Một phụ nữ mãn kinh, nay xuất huyết âm đạo sẽ được xem là xuất huyết âm đạo bất thường và phải nhanh chóng đi khám, không thể xem là có kinh lại như nhiều người lầm tưởng.

Khối u ung thư cổ tử cung gây đau. Khối u ung thư cổ tử cung khi lớn hơn sẽ chèn ép các cơ quan vùng chậu gây đau. Đau bụng âm ỉ vùng dưới rốn, có khi đau xảy ra sau giao hợp.

Như vậy, nếu phụ nữ ở tuổi trên 40, có triệu chứng xuất huyết âm đạo bất thường hoặc đau bụng vùng dưới rốn thì phải nhanh chóng đến khám bác sĩ chuyên khoa sản phụ hoặc bác sĩ chuyên khoa ung bướu.

Chẩn đoán ung thư cổ tử cung

Khi bệnh nhân có những triệu chứng nghi ngờ ung thư cổ tử cung, bác sĩ sẽ tiến hành lần lượt các bước sau:

Khám vùng chậu

Dùng dùng ngón tay có đeo găng, đưa sâu vào âm đạo cho đến khi chạm vào cổ tử cung. Động tác này giúp bác sĩ có thể sờ thấy khối u và đánh giá độ lớn của khối u, mức độ xâm lấn đếm cơ quan xung quanh như trực tràng, âm đạo, bàng quang.

Khám cổ tử cung bằng mỏ vịt

Dùng mỏ vịt đưa vào âm đạo rổi banh rộng ra, khi rọi đèn vào, có thể quan sát cổ tử cung bằng mắt thường một cách dễ dàng (Hình 3). Khi thấy khối bướu, bác sĩ sẽ dùng một kềm bấm sinh thiết để lấy một miếng bướu nhỏ cỡ hạt bắp. Khối này gọi là bệnh phẩm sinh thiết, sẽ được gởi đến phòng xét nghiệm. Bệnh phẩm này sẽ được cắt lát, nhuộm màu sau đó được bác sĩ chuyên khoa giải phẫu bệnh xem qua kính hiển vi để tìm các tế bào ung thư. Ung thư cổ tử cung sẽ có 2 loại mô học là carcinoma tế bào gai và carcinoma tế bào tuyến.

Kết quả giải phẫu bệnh sẽ xác định chắc chắn người bệnh bị ung thư cổ tử cung, Tuy nhiên, chẩn đoán còn được tiếp tục để xác định chính xác giai đoạn của người bệnh.

Siêu âm bụng

Siêu âm bụng sẽ biết được có di căn đến hạch nằm trong bụng hay không ?

Chụp CT scan vùng bụng-chậu

Chụp CT scan vùng bụng-chậu sẽ biết được khối bướu lớn bao nhiêu? có di căn đến các hạch trong bụng hay không?

Soi bàng quang

Bàng quang hay còn gọi là bọng đái, nằm cận kề cổ tử cung nên khi bướu lớn sẽ xâm lấn đến bàng quang. Soi bàng quang là dùng một ống nội soi đưa từ ngoài vào qua lỗ tiểu rồi vào đến bàng quang. Nhờ đầu ống nội soi có gắn camera nên bác sĩ nội soi có thể thấy toàn bộ niêm mạc bàng quang trên màn hình.

Soi trực tràng

Trực tràng cũng là cơ quan nằm kế cận cổ tử cung nên khi bướu cổ tử cung lớn có thể bị xâm lấn. Soi trực tràng giúp quan sát toàn bộ niêm mạc trực tràng.

Điều trị ung thư cổ tử cung

Phẫu thuật, xạ trị, điều trị nội khoa (điều trị bằng thuốc) là ba phương pháp điều trị chủ yếu. Thật may mắn là hầu hết các trường hợp ung thư cổ tử cung được chẩn đoán ngay từ đầu đều không có di căn xa. Một phần là vì bản chất của ung thư cổ tử cung có diễn tiến chậm chạp, một phần vì cổ tử cung thông thương bên ngoài qua âm đạo nên triệu chứng xuất huyết âm đạo bất thường được phát hiện sớm.

Phẫu thuật

Phẫu thuật ung thư cổ tử cung là một phẫu thuật lớn, gồm cắt toàn bộ tử cung và vùng quanh tử cung (y khoa gọi là chu cung), sau đó nạo vét toàn bộ hạch chậu 2 bên.

Đối với giai đoạn sớm, phẫu thuật nhẹ nhàng hơn, chỉ cần cắt cổ tử cung là đủ.

Đối với giai đoạn rất trễ, bướu xâm lấn toàn bộ vùng chậu, phẫu thuật để cứu bệnh nhân là phẫu thuật đoạn chậu. Phẫu thuật đoạn chậu là phẫu thuật rất lớn và rất khó. Cắt toàn bộ tử cung, cắt bàng quang, cắt bỏ trực tràng. Sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ phải đi tiểu qua một bọc hứng nước tiểu từ niệu quản, và đi cầu cũng qua một túi hứng phân từ ruột gọi là hậu môn nhân tạo.

Xạ trị

Xạ trị ngoài

Dùng máy chiếu tia phóng xạ chiếu vào vùng chậu, bao trùm cả khối bưới lẫn vùng có hạch chậu. Phóng xạ làm huỷ diệt các tế bào ung thư.

Xạ trị trong

Chất phóng xạ được đặt vào trong các ống, ống này được đẩy sâu vào trong âm đạo. Chất phóng xạ phát ra các tia phóng xạ làm huỷ diệt các tế bào ung thư

Điều trị nội khoa (điều trị bằng thuốc)

Hoá trị

Các thuốc hoá trị được đưa vào cơ thể qua đường truyền tĩnh mạch, thuốc này diệt các tế bào trong lúc phân chia. Các tế bào ung thư phân chia nhanh hơn tế bào bình thường nên sẽ bị thuốc hoá trị tiêu diệt

Thuốc chống sinh mạch

Bevacizumab (Avastin) là thuốc chống lại sự phát triển các mạch máu quanh khối bướu, không có mạch máu nuôi, khối bướu sẽ kém phát triển hoặc nhỏ đi.

Có thể phát hiện ung thư cổ tử cung từ giai đoạn rất sớm hay không?

Câu trả lời là có, phương pháp phát hiện cũng rất đơn giản. Phát hiện ung thư từ lúc chưa có triệu chứng được gọi là tầm soát ung thư. Từ những năm 1950, các nước phương Tây đã có chương trình tầm soát ung thư cổ tử cung bằng Pap test, chương trình này giúp phát hiện ung thư cổ tử cung từ giai đoạn rất sớm và làm giảm tỷ lệ tử vong đối với loại bệnh này.

Pap Test là gì ?

Bác sĩ sẽ dùng mỏ vịt, đưa vào âm đạo rồi mở rộng mỏ vịt ra để có thể dễ dàng quan sát cổ tử cung bằng mắt thường. Sau đó dùng que có gắn bông gòn hoặc bàn chải ở đầu hoặc có khi là que gỗ xoay nhẹ ở cổ tử cung với mục đích là làm tróc các tế bào ở cổ tử cung (Hình 3) Chất dịch ở đầu que, có chứa tế bào sẽ được phết trên một tấm kính mỏng và được gởi đến phòng xét nghiệm. Tại đây, bác sĩ sẽ quan sát dưới kính hiển vi để tìm các tế bào bất thường.

Ung thư cổ tử cung có diễn tiến rất chậm chạp, khởi đầu các tế bào biểu mô của cổ tử cung trở nên bất thường gọi là tế bào loạn sản. Các tế bào loạn sản này chưa phải là tế bào ung thư nhưng có tiềm năng hoá thành tế bào ung thư. Sau một thời gian dài, các tế bào loạn sản này nếu gặp điều kiện thích hợp và không bị cơ thể loại trừ sẽ dần dần trở thành tế bào ung thư. Pap Test có thể phát hiện được các tế bào loạn sản này.

Chất dịch lấy ra từ Pap Test cũng có thể được xét nghiệm tìm virus  HPV, một loại virus có tiềm năng gây ung thư cổ tử cung.

Ai nên được làm Pap Test?

Tất cả phụ nữ hơn 21 tuổi. Nếu làm Pap Test lần đầu không thấy tế bào bất thường thì bệnh nhân sẽ được làm lại lần 2 sau 2 năm.

Tại sao bị ung thư cổ tử cung, có thể ngăn ngừa ung thư cổ tử cung?

Nhiễm loại virus mang tên HPV (Human Papillomavirus) type 16 hoặc 18 làm tăng nguy cơ ung thư cổ tử cung. Những phụ nữ bị nhiệm HPV mà lại có thê các yếu tố sau thì nguy cơ ung thư càng nhiều hơn:

1.       Sanh nhiều con

2.       Dùng thuốc ngừa thai kéo dài

3.       Hút thuốc lá

Vì sao bị nhiễm HPV?

HPV lây nhiễm từ người này sang người khác qua hoạt động tình dục. Những người có hệ miễn dịch suy yếu (nhiễm HIV, hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch trong khi ghép tạng) rất dễ bị nhiễm HPV.

Làm thế nào để tránh nhiễm HPV?

- Tình dục an toàn

- Chích ngừa HPV: Hiện có nhiều loại vắc xin được khoa học chấp nhận để ngăn ngừa  nhiễm HPV.

Ngăn ngừa nhiễm HPV là biện pháp tốt nhất để ngăn ngừa ung thư cổ tử cung.